Chú Giải Kinh Pháp Cú Quyển III

Phẩm Thế Gian: Tích Tỳ Khưu Tu Thiền Quán

“Yathā bubbuḷakaṃ passe,
Yathā passe marīcikaṃ ;
Evaṃ lokaṃ avekkhantaṃ,
Maccurājā na passati”.

“Hãy nhìn như bọt nước,
Hãy nhìn như cảnh huyễn!
Quán nhìn đời như vậy,
Thần chết không bắt gặp”.

Kệ Pháp Cú này Đức Bổn Sư thuyết ra khi Ngài trú tại Jetavana, đề cập đến 500 vị Tỳ khưu tu quán.

Tương truyền rằng: Có 500 vị Tỳ khưu học đề mục nghiệp xứ nơi Đức Thế Tôn được thành thạo phương cách hành để chứng đạt A La Hán. Chư Tỳ khưu ấy đến đảnh lễ Đức Thế Tôn, rồi ra đi tìm trú xứ thanh vắng hành Sa môn Pháp. Trải qua thời gian dài, các vị ấy chẳng chứng đạt được chi, bàn luận cùng nhau rằng:

– Chúng ta hãy trở về học đề mục nghiệp xứ khác.

Cả 500 vị Tỳ khưu cùng nhau trở lại thành Sāvatthī, đến Tịnh xá Jetavana để yết kiến Bậc Đạo Sư. Trên đường về, chư Tỳ khưu bị một trận mưa lớn, cùng nhau vào ẩn trú trong hang động, nhìn ra ngoài trời thấy những bong bóng nước nổi rồi tan, trước đó chư vị còn trông thấy những ảo ảnh, nay lại thấy bọt nước hiển hiện. Cả 500 vị lấy đề mục này mà quán niệm rằng: “Thân này cũng giống như bọt nước kia, bởi vì có trạng thái sanh diệt nhanh chóng như thế”.

Bậc Đạo Sư ngồi nơi Hương Thất, với tâm mình Ngài biết rõ sự suy tư của chư Tỳ khưu ấy, Ngài phóng hào quang từ Hương Thất đến các vị ấy, như hiện ra trước mắt, thuyết lên kệ ngôn rằng:

170. Như ta nhìn bọt nước. Như ta nhìn ảo ảnh. Nếu người kia nhìn thế gian này như vậy, Tử Thần không còn thấy người ấy nữa.

“Yathā bubbuḷakaṃ passe,
Yathā passe marīcikaṃ ;
Evaṃ lokaṃ avekkhantaṃ,
Maccurājā na passati”.

“Hãy nhìn như bọt nước,
Hãy nhìn như cảnh huyễn!
Quán nhìn đời như vậy,
Thần chết không bắt gặp”.

CHÚ GIẢI:
Marīcikaṃ: tức ảo ảnh. Thật vậy, ảo ảnh hiện lên từ xa có thể có hình dáng như căn nhà… là vật không có hình thể, là vật rỗng không (thường xuất hiện) đối với người đến gần. Vì thế, có lời giải rằng: Tử thần không thể thấy được người hằng quán xét ở đời như uẩn… Ví như người nhìn thấy bọt nước, bởi do ý nghĩa sanh rồi diệt (và) vì như người nhìn thấy ảo ảnh, do nó là pháp tự nhiên rỗng không như vậy.

Dứt kệ ngôn, cả 500 vị Tỳ khưu chứng đạt A La Hán Quả tại chính nơi mình đứng.

Dịch Giả Cẩn Đề
Vào rừng hành chẳng đắc vô sanh
Tăng lữ quay về hỏi Phật rành.
Trưa nắng theo đường nhìn ảo ảnh,
Đến chùa, mưa đổ, quán phù sanh.
Phóng quang, Phật dạy: Bọt trôi sông
Xét với thân này thể cũng đồng,
Chợ bể, lầu sò, toàn ảo mộng,
Tử thần, bậc trí, quán như không.
DỨT TÍCH CHƯ TỲ KHƯU TU THIỀN QUÁN