Phẩm Tỳ Khưu: Tích Trưởng Lão Dhammārāma

“Dhammārāmo dhammarato,
Dhammaṃ anuvicintayaṃ;
Dhammaṃ anussaraṃ bhikkhu,
Saddhammā na parihāyati”.

“Vị Tỳ Kheo thính Pháp,
Mến Pháp, suy tư Pháp,
Tâm tư niệm chánh Pháp,
Không rời bỏ chánh Pháp”.

Kệ ngôn nầy Bậc Đạo Sư thuyết ra khi Ngài trú tại Tịnh xá Jetavana, đề cập đến Trưởng lão Dhammārāma. Tương truyền rằng: Khi Đức Thế Tôn phán dạy rằng: “Chỉ cần ba tháng nữa Như Lai sẽ viên tịch Níp bàn”.

Bấy giờ, ngàn vị Tỳ khưu vây quanh Ngài, trong số đó có những vị Phàm Tăng, không cầm được giọt lệ thương xót từ phụ. Riêng các vị Thánh Vô Lậu thì phát sanh Pháp động tâm rằng: “Ôi! Các pháp thật là vô thường thay”.

Toàn thể chư Tăng bàn luận cùng nhau rằng:

– Chúng ta phải làm sao đây?

Các vị thường xuyên bàn luận cùng nhau tại nơi Giảng đường, từng nhóm họp nhau bàn luận mãi vấn đề nầy. Riêng vị Tỳ khưu Dhammārāma suy nghĩ rằng: “Thế Tôn sắp diệt độ mà ta thì chưa chứng đạt được Thánh Quả nào cả. Vậy ta hãy cố gắng hành pháp Sa môn để diệt trọn vẹn lậu hoặc trước khi Đức Thế Tôn viên tịch”.

Tỳ khưu Dhammārāma không đi đến cùng với chư Tỳ khưu nữa, khi chư Tỳ khưu hỏi: “Nầy Hiền giả! Hiền giả nghĩ sao?”.

Vị ấy vẫn im lặng. Và rồi, vị ấy độc cư suy niệm Pháp, được Bậc Đạo Sư hằng thuyết. Chư Tỳ khưu bạch việc nầy lên Đức Thế Tôn rằng:

– Bạch Thế Tôn, Tỳ khưu Dhammārāma không có sự thương mến Đức Thế Tôn, vị ấy không bàn luận với con rằng: “Được tin Đức Thế Tôn sẽ Níp Bàn sau ba tháng, chúng ta sẽ làm thế nào bây giờ”.

Đức Thế Tôn cho gọi Tỳ khưu Dhammārāma đến hỏi rằng:

– Được nghe ngươi có hành động như thế, có thật vậy chăng?

– Bạch Thế Tôn! Có thật như vậy.

– Nầy Tỳ khưu! Do nhân chi ngươi lại hành động như thế?

– Bạch Thế Tôn, con được nghe tin Ngài sẽ Níp Bàn sau ba tháng nữa, nhưng con chưa trừ tuyệt ái dục khi Ngài còn tại tiền, nên con cố gắng thực hành pháp để chứng đạt A La Hán trước khi Ngài Níp Bàn. Do vậy con hằng suy niệm Pháp mà Ngài đã thuyết giảng.

– Lành thay! Lành thay! Nầy chư Tỳ khưu, vị Tỳ khưu nào thương kính Như Lai, hãy thực hành như Tỳ khưu Dhammārāma đó vậy. Thật vậy, nầy các Tỳ khưu, sự cúng dường tràng hoa hay vật thơm… Không gọi là cúng dường ta, còn người thực hành Pháp chân chánh mới gọi là người cúng dường Như Lai.

CHÚ GIẢI:
Hãy hiểu ý nghĩa những câu nầy như vầy: “PHÁP” tức là Thiền Chỉ hay Thiền Quán, vị Tỳ khưu trú ẩn nơi ấy. Do ý nghĩa “TRÚ”, nên được gọi là người trú trong Pháp (ẩn náu trong Pháp), có sự hoan hỷ với Pháp nên gọi là người thỏa thích trong Pháp. Gọi là người suy xét về Pháp do suy xét về Pháp luôn khi, nên gọi là người suy niệm Pháp.

Anussaraṃ: là hằng tưởng nhớ Pháp.

Saddhammā: là vị Tỳ khưu như thế ấy, thường không xa lìa 37 Pháp Bồ Đề và 9 Pháp Siêu thế.

Dứt Pháp thoại, Tỳ khưu Dhammārāma chứng đạt A La Hán Quả.

Dịch Giả Cẩn Đề
Pháp lạc viên tâm khó định an,
Không màng lưu luyến việc trần gian,
Hay tin Phật Tổ gần viên tịch,
Đóng cốc, mong tu đạt Niết Bàn,
Chư Tăng mách Phật gọi thầy ra,
Hỏi:Tại nhân nào, chẳng thiết tha?
Nghĩ đến Như Lai mà ngoảnh chúng?
Thầy rằng: “Con muốn đáp ơn cha”,
Cho nên đóng cốc, ráng hành thiền,
Nhất quyết trong khi Phật tại tiền,
Phải đắc vô sanh nhìn thấy Pháp,
Thoát vòng ngũ uẩn khổ triền miên,
Đức Phật khen: Sa thú, lành thay,
Đệ tử thương Ta, niệm pháp hoài,
Trú pháp, tâm hằng vui cảnh pháp,
Cúng dường cao thượng Pháp Như Lai.
DỨT TÍCH TỲ KHƯU DHAMMĀRĀMA