Bài viết này Tâm Học tổng hợp từ nhiều nguồn có quan điểm trùng hoặc Tâm học cho rằng là đúng và cần thiết.

I. Vì sao phải bảo vệ môi trường?

Nguồn https://accgroup.vn/tai-sao-phai-bao-ve-moi-truong/

Môi trường tự nhiên là tổng thể tất cả những gì bao quanh chúng ta, bao gồm giới sinh vật như là động vật, thực vật, vi sinh vật, vv và hệ môi sinh như là đất, lòng đất, nước, không khí, khí hậu…vv.

Tại sao phải bảo vệ môi trường, bởi môi trường có ảnh hưởng trực tiếp đến cuộc sống của con người; chính vì vậy chúng ta cần phải có trách nhiệm giữ gìn và bảo vệ môi trường sống xung quanh. Bảo vệ môi trường còn giúp đảm bảo cân bằng sinh thái, khắc phục được những hậu quả mà con người gây ra.

1. Bảo vệ môi trường là gì?

Bảo vệ môi trường là những hoạt động được diễn ra nhằm mục đích giữ gìn sự trong lành, sạch đẹp của môi trường; giúp cân bằng hệ sinh thái và cải thiện môi trường sống của các sinh vật nói chung và con người nói riêng qua những việc làm để ngăn chặn, phòng ngừa, khắc phục các hậu quả xấu do thiên tai và con người gây ra ảnh hưởng đến môi trường.

Như vậy, ta có thể khẳng định: Bảo vệ môi trường là bảo vệ cuộc sống của chính chúng ta.

2. Nhận thức tại sao bảo phải bảo vệ môi trường?

Môi trường tự nhiên là nguồn khai thác tài nguyên và năng lượng quý giá để phục vụ cho các hoạt động sản xuất và trong cuộc sống như: đất, nước, không khí, khoáng sản và các dạng năng lượng ánh sáng, gió,…Cũng như các sản phẩm công, nông, lâm, ngư nghiệp và văn hoá, du lịch.

Chúng ta có thể dễ dàng nhận thấy rằng môi trường đang bị ô nhiễm nghiêm trọng dẫn đến tình trạng biến đổi khí hậu, thời tiết khắc nghiệt hơn, mưa axit, nước biển dâng, sa mạc hoá. Theo điều một số điều tra, Trái Đất đang nóng hơn gần 40°C so với kỷ băng hà cách đây 13.000 năm. Dự báo trong 100 năm trở lại đây, nhiệt độ sẽ tăng từ 0.6 – 0.7°C và ước tích trong vòng 100 năm tới nhiệt độ sẽ tăng khoảng 1.4-5.8°C.

Sự nóng lên của Trái Đất như vậy sẽ có tác động và ảnh hưởng không nhỏ đến môi trường sống của con người. Cụ thể, nhiệt độ tăng cao sẽ làm băng tan và mực nước biển cũng tăng theo; hàng năm các cơn bão sẽ gia tăng, làm suy giảm tầng ozon… Bên cạnh đó, một số loài động vật không kịp thích ứng với sự thay đổi đột ngột của thời tiết có thể sẽ bị tuyệt chủng.

Khi môi trường bị ô nhiễm, cuộc sống của con người cũng sẽ bị đe dọa và ảnh hưởng nặng nề. Con người có thể sẽ mắc các bệnh về phổi, tim mạch, gan, trẻ em sẽ bị giảm trí thông minh… Vì vậy, việc cấp thiết cần phải làm hiện nay đó là bảo vệ và cải thiện môi trường đang bị ô nhiễm. Nhận thức được vấn đề này, Liên Hợp Quốc đã quyết định chọn ngày 5/6 hàng năm là Ngày môi trường thế giới.

Bảo vệ môi trường là nghĩa vụ của tất cả mọi người, chứ không phải của một cá nhân hay tập thể nào. Tuy nhiên phần lớn con người chưa có được ý thức được tại sao phải bảo vệ môi trường hay làm thế nào để góp phần bảo vệ môi trường. Và đây cũng chính là nguyên nhân khiến cho môi trường sống của con người và các loài động vật bị hủy hoại nặng nề.

3. Vậy chúng ta phải làm gì để bảo vệ và cải thiện môi trường sống?

Nhận thức được tại sao phải bảo vệ môi trường chúng ta sẽ tìm ra những cách đơn giản, có thể can thiệp được và làm được để góp phần cải thiện môi trường đang bị đe dọa. Và chỉ với những hành động đơn giản diễn ra hàng ngày của chúng ta cũng đã giúp giảm thiểu được tình trạng ô nhiễm môi trường.

– Hạn chế sử dụng túi nilon. Phân loại rác, đối với những rác tái chế được như chai nhựa, giấy, túi nilon… gom lại bán phế liệu, tiết kiệm được nguồn tài nguyên.

– Không chặt cây, bẻ cành; tích cực trồng và chăm sóc cây xanh ở nhà. Bên cạnh đó cần lên án, phê phán những trường hợp không biết giữ gìn và bảo vệ cây xanh nơi công cộng.

– Sử dụng các phương tiện giao thông công cộng, hạn chế đi xe máy, ô tô để giảm khí thải ra môi trường.

– Đối với môi trường nước: Không vứt rác, xác chết động vật xuống sông, ao hồ, bờ biển…

– Tiết kiệm điện năng, tắt điện khi không cần thiết.

– Áp dụng nguyên tắc 3R (reduce, reuse, recycle); tức là giảm sử dụng – tái sử dụng – sử dụng sản phẩm tái chế.

– Tiết kiệm giấy cũng góp phần bảo vệ cây xanh bởi rừng là nguyên liệu chính để sản xuất ra giấy.

– Sử dụng các thành tựu công nghệ, thiết bị tiến bộ của khoa học để bảo vệ môi trường như là máy quét rác để dọn dẹp rác được nhanh chóng hơn.

Chắc hẳn những thông tin trong bài viết trên đã giúp các bạn hiểu được lý do tại sao phải bảo vệ môi trường rồi đúng không? Hy vọng chúng ta sẽ cùng nhau bảo vệ, cải thiện môi trường ngày càng tốt đẹp hơn. Bảo vệ môi trường cần bắt đầu từ những hành động nhỏ nhất: không vứt rác bừa bãi, hạn chế dùng túi nilon; như vậy sẽ giữ cho môi trường luôn xanh, sạch đẹp, đảm bảo cân bằng sinh thái, ngăn chặn việc chặt phá rừng; cần khai thác và sử dụng nguồn tài nguyên thiên nhiên hợp lý.

II. Bảo vệ môi trường từ góc nhìn Phật giáo

Nguồn : Bảo vệ môi trường từ góc nhìn Phật giáo (baotainguyenmoitruong.vn)

MÔI TRƯỜNG – TS. Phạm Thanh Hằng – Viện Tôn giáo và tín ngưỡng, HV CTQG Hồ C – 11:18 03/01/2022(TN&MT) – Nhân loại đang đối mặt với vấn nạn môi trường và nguy cơ biến đổi khí hậu ngày càng tăng. Không ai khác, con người là một trong những tác nhân tạo ra hệ lụy, vì vậy, con người phải tự nhận thức lại mối quan hệ của mình với tự nhiên để thay đổi hành vi. Từ góc nhìn Phật giáo, luận bàn về mối quan hệ tương hỗ – cùng phát triển và những thông điệp bảo vệ môi trường.

Phật giáo quan niệm con người và môi trường có mối quan hệ tương hỗ mật thiết. Ba sự kiện quan trọng trong cuộc đời đức Phật (đản sinh, thành đạo, nhập niết bàn) đều gắn với ba loài cây. Trong ảnh: Cây vô ưu gắn với truyền thuyết đản sinh của đức Phật

Giáo lý Phật giáo (từ duyên khởi, duy thức, tam độc, nhân quả, bát chính đạo đến ngũ giới, thập thiện, tứ vô lượng,…) luôn hướng con người đến lối sống gắn bó, hài hòa, thân thiện với thiên nhiên; biết tôn trọng, trân quý thiên nhiên bởi con người và thiên nhiên có mối quan hệ khăng khít, bình đẳng, tác động tương hỗ nhau.

Thuyết Duyên khởi cho rằng, không có sự vật nào tồn tại và vận hành một cách độc lập, mà mỗi một thực thể tồn tại nhờ sự tương quan mà nó có với những thực thể khác trong môi trường. Tất cả các dạng sống trên vũ trụ là các thực thể bình đẳng trong tự nhiên và sự sống của tất cả con người, động vật, thực vật trên thế giới đều có quan hệ với nhau, phụ thuộc lẫn nhau và phát triển tương quan với nhau (1). Do đó, con người không thể sống tách mình ra khỏi vạn vật và thiên nhiên. Chẳng may một bên bị tiêu vong thì bên kia cũng không thể tồn tại. Điều đó đã trở thành quy luật chung.

Xuất phát từ quan niệm này của Phật giáo, mỗi người cần có ý thức bảo vệ thiên nhiên như bảo vệ sự sống của chính mình. Con người cần loại bỏ đi “tam độc” (tham, sân, si) khai thác vô độ, tàn phá thiên nhiên, bắt thiên nhiên phải phục tùng mình bởi một khi thiên nhiên bị suy thoái, bị hủy hoại thì con người cũng không thể tồn tại dài lâu.

Học thuyết Duy Thức trong Phật giáo cũng chỉ ra rằng, tâm thức của con người có mối quan hệ chặt chẽ với thế giới vật lý như sông ngòi, núi rừng và đất đai. Chính vì vậy, sự ô nhiễm và suy thoái của môi trường sẽ ảnh hưởng sâu sắc đến sự tồn tại của mọi dạng sống trên trái đất và dẫn tới sự khổ đau của con người (2). Nếu như con người vẫn cứ tiếp tục duy trì những tác động tiêu cực vào thiên nhiên như chặt phá rừng bừa bãi, săn bắt động vật làm mất cân bằng sinh thái, thải rác thải sinh hoạt và sản xuất lan tràn làm ô nhiễm nguồn nước và môi trường đất thì con người sẽ sớm phải trả giá đắt cho việc làm của mình.

Giáo lý Phật giáo dạy con người phải biết sống theo Tứ vô lượng (từ, bi, hỷ, xả), biết giữ “ngũ giới” và biết làm “thập thiện”. Lối sống nhân văn, nhân đạo trong Phật giáo có ý nghĩa răn dạy con người phải ứng xử hài hòa với thiên nhiên, biết tôn trọng sinh mệnh của vạn vật, từ những loài nhỏ nhất như cây cỏ, côn trùng nhằm giữ gìn sự đa dạng sinh học. Về điều này, Hòa thượng Thích Minh Châu đã từng giải thích: “Hại người/vật vô tội cũng giống như ném bụi ngược gió với kết quả là ta phải chịu hậu quả của hành động mình” (3). Ngoài ra, theo luật “nhân quả” của nhà Phật, con người nếu biết tu dưỡng nghiệp thiện, gây nhân tốt thì sẽ gặt hái được quả ngọt. Con người đối với môi trường thiên nhiên cũng vậy.

Lối sống “thiểu dục, tri túc” (ham muốn ít, hiểu thế nào là đủ) mà Phật giáo đề cao cũng có ý nghĩa răn dạy con người phải biết trân trọng những gì mình có, tiết kiệm tài nguyên và năng lượng, không ham hưởng thụ, tiêu dùng quá mức, tham gia bảo vệ hệ sinh thái tự nhiên, không được vì lòng tham mà làm tổn hại đến vạn vật và môi trường. Theo ý nghĩa này, nhà Phật quan niệm sống giản dị không có nghĩa là sống không có chất lượng. Chất lượng của đạo Phật là sự “an vui”, thay vì tham lam, “bận rộn”; là cố gắng bảo vệ muôn loài, thay vì thờ ơ giết hại sinh mạng và hủy diệt điều kiện sinh tồn của chúng sinh; là hợp tác vì lợi ích chung thay vì cạnh tranh giành giật cho quyền lợi riêng; là vượt qua chính mình để thể nhập cuộc sống thực tại, thay vì tách rời và đối nghịch lại thiên nhiên (4).

Quan niệm sống của nhà Phật rõ ràng đã giúp con người nhận thức sâu sắc và thấu đáo hơn về trách nhiệm của mình đối với môi trường sống. Một lối sống giản dị, tiết kiệm, giảm sức ép đối với môi trường sống, hài hòa giữa danh lợi với bảo vệ tài nguyên thiên nhiên và các loài động, thực vật sẽ góp phần làm giảm ô nhiễm; tránh được tình trạng rừng bị tàn phá, tài nguyên bị suy kiệt, động vật bị săn bắn dẫn tới tuyệt chủng; nhờ đó tránh được sự “trả thù” của thiên nhiên, khí hậu như bão lũ, hạn hán, sa mạc hóa, động đất, nước biển dâng,… đang đe dọa cuộc sống của chúng ta.

Có thể thấy, trong giáo lý, kinh sách của Phật giáo luôn tiềm ẩn những tư tưởng, những bài học sâu sắc về ý thức bảo vệ môi trường sống. Để cụ thể hóa những tư tưởng ấy thành hành động cụ thể của mỗi người, hàng năm, trong các ngôi chùa Phật giáo thường có ba tháng “an cư kiết hạ” để tu tập giáo lý. An cư kiết hạ là ba tháng trùng vào mùa mưa của Ấn Độ xưa kia nên việc hạn chế đi lại trong ba tháng đó sẽ tránh được sự sát hại vô tình đối với côn trùng, sâu bọ, cây cỏ. Điều này vốn xuất phát từ truyền thống tốt đẹp của Phật giáo là từ bi, hỷ xả, không sát sinh muôn loài. Nó đã góp phần nêu cao tinh thần, trách nhiệm tự giác của con người đối với sứ mệnh bảo vệ, gìn giữ thiên nhiên tươi đẹp và môi trường sinh thái.

An cư kiết hạ là thời điểm Tăng ni, Phật tử hạn chế đi lại với ý nghĩa tránh sự vô tình sát hại côn trùng, sâu bọ, cây cỏ. Trong thời điểm an cư, nhiều hoạt động ý nghĩa được tổ chức tại tự viện. Trong ảnh là Lễ cầu Quốc thái dân an diễn ra tại Học viện Phật giáo Việt Nam tại Hà Nội năm 2020

Hơn thế, Phật giáo đã thông qua tổ chức của mình là Giáo hội Phật giáo Việt Nam để đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục tín đồ Phật tử về mối quan hệ gắn bó giữa con người với tự nhiên (qua thuyết “duyên khởi”, “duy thức”); răn dạy tín đồ ứng xử hài hòa, thân thiện với môi trường (qua thuyết “nhân quả”, “bát chính đạo”, “ngũ giới”, “thập thiện”, lối sống “thiểu dục tri túc”). Năm 2011, nhân ngày Phật đản, Hòa thượng Thích Phổ Tuệ – Nguyên Đệ tam Pháp chủ Giáo hội Phật giáo Việt Nam đã gửi thông điệp về vấn nạn môi trường và lời kêu gọi bảo vệ môi trường tới tất cả Phật tử, rằng: “Thế giới nói chung và đất nước ta nói riêng đang đứng trước nhiều khó khăn, tác hại do ảnh hưởng của sự biến đổi khí hậu, môi trường, nguồn tài nguyên ngày một cạn kiệt, nhiệt độ trái đất gia tăng, hạn hán, lũ lụt, dịch bệnh, sóng thần, động đất, nước biển dâng,… đang là những thảm họa đe dọa đến sự an nguy của sự sống con người… Tôi kêu gọi mỗi Tăng ni, Phật tử chúng ta cần phải hiểu rõ bản chất của giáo lý Phật Đà về luật vô thường, về tôn trọng sự sống và mối quan hệ hữu cơ giữa con người và thiên nhiên, để chung tay với cộng đồng xã hội bảo vệ môi trường xã hội và sự an nguy của trái đất” (5). Đến năm 2015, tại Hội nghị toàn quốc “Phát huy vai trò của các tôn giáo tham gia bảo vệ môi trường và ứng phó với biến đổi khí hậu”, Giáo hội Phật giáo Việt Nam cũng gửi thông điệp: “Chúng tôi kêu gọi mỗi người bằng hành động thiết thực, cam kết bảo vệ môi trường bền vững, đó cũng là sự bảo vệ chính mình. Hãy cùng nhau làm cho môi trường xung quanh chúng ta xanh hơn, sạch hơn và đẹp hơn” (6).

Không chỉ tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức của Phật tử một cách thuần túy, để thiết thực bảo vệ môi trường, các thiền viện Phật giáo đã gây dựng mô hình cảnh quan “rừng thiền” với cây cối xanh tươi, hồ nước trong sạch, không khí mát mẻ nhằm kết hợp du lịch xanh với du lịch tâm linh, tạo môi trường thanh tịnh, an bình cho khách thập phương thưởng ngoạn. Trong các thiền viện, nhân ngày lễ hội Phật giáo, các Tăng ni, Phật tử được vận động tham gia phong trào “trồng cây phúc đức”, “trồng cây trí đức” thay cho tục “hái lộc, bẻ lộc”. Hòa thượng Thích Tâm Pháp từng kêu gọi: “Thực hiện lời Phật dạy, người Phật tử chúng ta nên bắt tay vào việc trồng cây xanh tạo thêm bóng mát để kích thích xã hội làm sạch môi trường. Mỗi người một tay, mỗi người một câu, mỗi chùa một khuôn viên xanh nhỏ thì lo gì không có những vườn cây tươi mát cho thế hệ ngày mai” (7). Hiện nay, nhiều thiền viện còn được xây dựng ngay cạnh rừng để đảm trách thêm nhiệm vụ bảo vệ rừng và bảo tồn các loài động vật hoang dã. 

Địa tạng Phi Lai (Hà Nam) – một trong những mô hình “Rừng thiền” nổi tiếng. Căn nhà đất giản dị với không gian sân vườn mộc mạc là minh chứng về giáo lý hành đạo hài hòa với thiên nhiên.

Ngoài phong trào trồng và bảo vệ cây xanh, tục “ăn chay” trong Phật giáo cũng góp phần cân bằng và cải thiện môi trường sống. Việc hạn chế hoặc không sử dụng các sản phẩm từ động vật không những có lợi cho sức khỏe của con người mà còn giúp cho nhiều loài động vật tránh khỏi nguy cơ tuyệt chủng. Nhờ đó, hệ sinh thái được cân bằng, giúp giải quyết các vấn đề về biến đổi khí hậu, nước biển dâng và môi trường sinh thái.

---

1. Dẫn theo: Nguyễn Đình Hòe, Bảo vệ môi trường và đạo Phật ở Việt Nam: Môi trường trong kinh sách và trong thuyết giảng của các vị tăng ni và cư sĩ, http://vacne.org.vn.

2. Thích nữ Tịnh Quang, Đạo Phật và môi trường, http://www.chinhtin.vn.

3. Trần Phương Lan dịch, Phật giáo, sinh thái học và đạo đức toàn cầu, http://www.thuvienhoasen.org.

4. Lê Văn Tâm, Đạo Phật với vấn đề phát triển lâu bền và bảo vệ môi trường, http://www.daitangkinhvietnam.org.

5. Thích Phổ Tuệ, Thông điệp Phật đản 2011, http://www.thichchanquang.com.

6. Dẫn theo: Thu Hà, Phát huy vai trò của các tôn giáo tham gia bảo vệ môi trường và ứng phó với biến đổi khí hậu, http://www.dangcongsan.vn.

7. Dẫn theo: Trần Linh Chi, Nguyễn Song Tùng, Truyền thông môi trường trong tôn giáo ở Việt Nam hiện nay, Tạp chí Nghiên cứu Tôn giáo, số 1, năm 2014.

III. Từ cái nhìn của Tâm Học

+ Môi trường có ảnh hưởng rất lớn đến đời sống của chính bản thân , gia đình … các loài vật, thực vật. Một môi trường ô nhiễm sẽ gây ra rất nhiều các bệnh tật , bệnh mới : virus , các chứng bệnh lao phổi , ô nhiễm , ung thư…

+ Bảo vệ môi trường là trách nhiệm của loài người , động vật bậc cao có suy nghĩ và nhận thức cao nhất ở hành tinh này.

+ Trách nhiệm với thế hệ sau , duy trì nòi giống , bảo vệ sức khỏe… sự tồn tại của loài người.

+ Theo như thuyết luân hồi thì kiếp sống này không phải là duy nhất , chúng ta đã từng sống , tồn tại trên hành tinh này rất nhiều đời rồi , và tương lai sẽ nhiều khả năng sẽ tiếp tục định cư ở đây nữa. Phá hoại môi trường không khác gì chặt đứt nguồn sống , tạo khó khăn cho những đời tái sinh tiếp.

+ Theo thuyết nhân quả , thì bảo vệ hay phá hoại môi trường đều có nhân quả của nó . Người phá hoại môi trường sẽ khó có cuộc sống khỏe mạnh ngay trong đời sống này ,và các đời sống kế tiếp.

+ Con người là 1 phần của tự nhiên , không thể sống tách rời với tự nhiên … không thể sống độc lập nếu không có nước , không khí , nguồn thức ăn…