Chú Giải Kinh Pháp Cú Quyển III

Phẩm Phẫn Nộ: Tích Moggallāna Vấn Đạo

“Saccaṃ bhaṇe na kujjheyya,
Dajjā appampi, yācito.
Etehi tīhi ṭhānehi,
Gacche devāna santike”.

“Nói thật, không phẫn nộ,
Của ít, thí người xin,
Nhờ ba việc lành nầy,
Người đến gần thiên giới”.

Kệ ngôn Pháp Cú nầy Đức Thế Tôn thuyết lên khi Ngài ngự tại Tịnh xá Jetavana, đề cập đến câu hỏi của Trưởng Lão Moggallāna.

Một thưở nọ, Đại Đức đi du ngoạn trên cõi Trời, thấy một Thiên Nữ có nhiều oai lực đang đứng tại cửa đền. Thiên nữ ấy đi đến đảnh lễ Đại Đức, Đại Đức bèn hỏi rằng:

– Nầy Thiên Nữ! Sự vinh hiển của cô thật lớn thay. Chẳng hay cô đã làm việc chi mà được phước như vậy.

– Bạch Ngài, xin Ngài đừng hỏi tôi việc phước nhỏ nhen ấy. (Người ta nói rằng: Vì thiên nữ hổ thẹn với phước báu nhỏ nhặt của nàng nên nói thế).

Tuy nhiên, Đại Đức cứ hỏi lại mãi. Sau cùng thiên nữ bèn đáp:

– Tôi chẳng bao giờ biết làm phước bố thí hoặc cúng dường lễ bái, cũng chẳng màng nghe Pháp chi cả. Tất cả việc tôi làm là chỉ giữ lời chân thật mà thôi.

Đại Đức lại lần lượt đi đến các tòa thiên cung khác và hỏi thăm các thiên nữ về thiện nghiệp của các nàng. Tuy giấu quanh như thiên nữ trước, nhưng cuối cùng các nàng cũng thưa rằng:

– Bạch Ngài! Tôi không có làm phước bố thí chi cả. Trong thời Đức Phật Kassapa, tôi là một nữ nô lệ. Chủ tôi là người hung hăng, bạo ngược. Ông ta luôn có ý nghĩ cầm roi đánh hoặc gậy cầm tay đánh bể đầu người khác. Có lắm lúc tôi nổi giận, nhưng lại nghĩ rằng: “Ông ta là chủ của mầy, ông ta có quyền hỏi tội mầy giữa đại
chúng, hoặc xẻo mũi, xẻo tai mầy, mầy không được quyền giận chủ mầy”. Tôi đã tự nguyện khuyến cáo như thế và đã kềm chế được sự nóng giận. Do đó mà tôi được sự vinh hiển nầy.

Một thiên nữ khác bạch rằng:

– Bạch Ngài, thưở trước tôi là người giữ ruộng lúa, tôi có dâng một cây mía đến vị Tỳ khưu…

Cô khác thì: “Tôi có dâng một trái Timbarasaka(1)”.

Cô khác nói: “Tôi có dâng trái dưa chuột…” Cô khác thì: “Tôi có dâng một nấm trái Nimba(1).

Bằng những lời lẽ như vậy, mỗi thiên nữ cho biết sự cúng dường nhỏ mọn của mình. Tất cả đều kết luận rằng: Do lẽ đó, chúng tôi được sự vinh hiển nầy.

Khi nghe rõ các tiền nghiệp của chư thiên nữ ấy, Đại Đức từ cung trời trở về, đảnh lễ Đức Thế Tôn và bạch hỏi rằng:

– Bạch Ngài! Có thể nào chỉ với lời chân thật, chỉ dập tắt sự nóng giận, chỉ cúng dường vật rất hèn mọn như trái Timbarūsaka…mà được hưởng sự vinh hiển của chư thiên chăng?

– Nầy Moggallāna! Tại sao ngươi còn hỏi Như Lai? Vậy các thiên nữ há chẳng giải rõ cái lý nầy cho ngươi nghe rồi hay sao?

– Vâng! Bạch Ngài, con tin tưởng rằng chỉ làm bấy nhiêu đó cũng có thể hưởng được phước lộc chư thiên.

– Nầy Moggallāna! Dầu chỉ nói lời chân thật, chỉ dứt bỏ sự sân hận, chỉ cúng dường chút ít. Người ấy cũng có thể thọ sanh lên thiên giới được như thế cả.

Nói rồi, Ngài thuyết lên kệ ngôn rằng:

“Saccaṃ bhaṇe na kujjheyya,
Dajjā appampi, yācito.
Etehi tīhi ṭhānehi,
Gacche devāna santike”.

“Nói thật, không phẫn nộ,
Của ít, thí người xin,
Nhờ ba việc lành nầy,
Người đến gần thiên giới”.

CHÚ GIẢI:
Saccaṃ bhaṇe: Nói năng, thuyết giảng lẽ thật, trú vững trong sự chân thật.

Na kujjheyya: Đừng giận hờn người khác.

Yācito: Tiếng người ăn xin đây ám chỉ những người xuất gia, có giới đức. Những người tuy không mở miệng xin “hãy cho chút ít” nhưng đến tại nhà người cũng có nghĩa là đi xin. Gặp người đi xin có giới đức như vậy, dầu cho chút ít vật thí hãy cho theo sức của mình.

Etehi tīhi: Trong ba việc lành đó, bất cứ việc nào cũng đưa người lên thiên giới cả. Cuối thời pháp, nhiều Tỳ khưu chứng Thánh Quả, nhất là quả Tu Đà Hườn.

Dịch Giả Cẩn Đề
Muốn biết làm sao được thiện duyên
Sanh lên hưởng phước lộc chư thiên
Hãy nghe Phật dạy ba điều thiện
Đúng với lòng tin Đức Mục Liên
Chân thật là nhân sắp đứng đầu
Kể là tắt giận, chớ câu mâu
Sau cùng dâng cúng, tuy rằng ít
Đến bậc ăn xin chẳng vọng cầu.
DỨT TÍCH MOGGALLĀNA VẤN ĐẠO