TRUNG BỘ KINH – BÀI KINH SỐ 13

Đại kinh Khổ uẩn

1. TOÁT YẾU

Mahàdukkhakkhanda Sutta – The greater discourse on the mass of suffering.

The Buddha explains the full understanding of sensual pleasures, material form, and feelings; there is a long section on the dangers in sensual pleasures.

Bản kinh dài nói về đống khổ.

Phật giải thích sự liễu tri các khoái lạc giác quan, liễu tri sắc và thọ; có một đoạn rất dài nói về những nguy hiểm của dục lạc.

1. TÓM TẮT

Các tỳ kheo đến thăm các du sĩ ngoại đạo và bị chất vấn có gì khác nhau giữa thuyết của Phật với ngoại đạo về ba vấn đề dục, sắc pháp và cảm thọ, vì họ cũng như Phật, hiểu biết hoàn toàn về ba pháp ấy. Tỳ kheo trở về bạch Phật, Phật giảng về sự liễu tri ba pháp ấy trong giáo lý Ngài, ấy là cần phải liễu tri ba điều: vị ngọt, nguy hiểm và sự xuất ly khỏi chúng.

1. Trước hết về dục

Vị ngọt là năm pháp tăng trưởng dục: các sắc, thanh, hương, vị, xúc khả ái do năm giác quan tiếp nhận. Nguy hiểm là:

1. Vì theo đuổi năm thứ ấy mà phải vất vả làm lụng đủ thứ nghề nghiệp.
2. Sự đau khổ thất vọng ê chề nếu sau bao nhiêu nỗ lực theo đuổi mà vẫn không có được điều mình muốn.
3. Sự mất công gìn giữ, lo sợ mất mát khi đã có được.
4. Nỗi đau khổ ghê gớm khi tài sản đã có bị mất trộm, bị tịch thu, bị trôi, bị cháy, bị con hư phá tán.
5. Vì các dục, mà chiến tranh xảy ra khắp nơi giữa người với người; ngay cả trong gia đình, vợ chồng con cái cũng tranh chấp nhau, đưa đến tử vong hoặc đau khổ gần chết.
6. Do dục mà con người trở nên hung bạo tán tận lương tâm, đánh nhau chết bỏ.
7. Do dục mà có cướp bóc giết hại, và có những hình phạt ghê gớm dành cho tội nhân.
8. Do dục mà con người làm các ác hành về thân, ngữ, ý, chết đọa vào các cõi dữ. Đấy là những nguy hiểm của dục. Sự xuất ly là điều phục lòng tham đối với sắc thanh hương vị xúc, cho đến đoạn tận tham dục.
9. Về sắc, ở đây là nữ sắc.

Vị ngọt là vẻ đẹp nơi thiếu nữ, gợi lên cảm giác hỷ lạc nơi người nhìn. Nguy hiểm là vẻ già xấu, bệnh hoạn nằm một chỗ, đắm mình trong phân tiểu của chính mình khi cô ấy đến tuổi thành bà ngoại. Nguy hiểm nữa là vẻ ghê tởm của xác chết khi bị quăng bỏ nơi nghĩa địa, cho đến khi chỉ còn là những đốt xương rời rạc, tan thành tro bụi. Đó là nguy hiểm của sắc. Sự xuất ly khỏi sắc là điều phục dục tham đối với sắc, cho đến đoạn trừ tham dục.

1. Về cảm thọ.

Phật đưa ra hỷ lạc thiền định, để hiển thị ngay cả lạc thọ vô hại ấy cũng còn có nguy hiểm, huống hồ các lạc thọ khác. Vị ngọt là hỷ lạc do ly dục ở sơ thiền, hỷ lạc do định ở nhị thiền, lạc ở tam thiền, xả niệm thanh tịnh ở tứ thiền. Đấy là vị ngọt tối thượng của cảm thọ, vì nó vô hại. Nguy hiểm của cảm thọ này là nó cũng vô thường, biến hoại, nên là khổ. Sự xuất ly các cảm thọ là điều phục dục tham đối với các cảm thọ, đoạn trừ dục tham.

Người nào như thật tuệ tri được vị ngọt, nguy hiểm và xuất ly của các dục, sắc, và thọ, thì mới có khả năng giúp người khác như thật tuệ tri các pháp ấy.

III. CHÚ GIẢI

Liễu tri – parinnà đây có nghĩa là vượt qua, samatikkhama hay từ bỏ, pahàna. Du sĩ ngoại đạo cho chứng sơ thiền là liễu tri dục, chứng các vô sắc là liễu tri sắc, chứng thiền vô tưởng là liễu tri thọ. Trái lại, Phật dạy ở Bất hoàn đạo mới liễu tri các dục, ở A la hán đạo mới liễu tri sắc và thọ.

1. PHÁP SỐ

Ba pháp: vị ngọt, nguy hiểm, sự xuất ly.

Năm dục trưởng dưỡng: sắc, thanh, hương, vị, xúc.

1. KỆ TỤNG
2. Liễu tri dục
   Trong giáo pháp Như lai
   Liên hệ dục, sắc, thọ
   Liễu tri cũng đồng nghĩa
   “Đoạn tận” và “từ bỏ”
   Trước hết, liễu tri “dục”
   Cần biết rõ ba điều
   Vị ngọt và nguy hiểm
   Cùng xuất ly khỏi dục.
   Đây vị ngọt của dục:
   Các sắc đẹp, tiếng hay,
   Mùi thơm và vị ngon
   Cùng xúc giác êm dịu.
   Tất cả những thứ gì
   Năm giác quan nhận thức
   Đem lại sự mê ly
   Là vị ngọt của dục.
   Nguy hiểm của năm dục
   Thực khó nói cho cùng
   Đây chỉ kể sơ lược
   Những nguy khổ nói chung
   Nào mất công theo đuổi
   Chịu bao nỗi nhọc nhằn
   Làm đủ thứ nghề nghiệp
   Vừa lao lực, lao tâm.
   Nếu nỗ lực tinh cần
   Mà vẫn không có được
   Tài sản mình mong ước
   Họ đấm ngực khóc than.
   Khi được của vào tay
   Họ lo lắng đêm ngày
   Lo tịch thu, trộm cướp,
   Trôi, cháy, con ăn xài.
   Của chưa mất đã khổ
   Sợ vạ gió tai bay
   Khi mất thực càng khổ
   Kêu “Trời, tôi trắng tay.”
   Lại dục là nguyên do
   Có xung đột, đôi co
   Đánh nhau đến trí mạng
   Người thân hóa kẻ thù.
   Dục thú đẩy sát sinh
   Tà dâm và trộm cắp
   Cùng mọi việc gian ác
   Đến tán tận nhân tình.
   Do dục, bị tra khảo
   Bằng đủ thứ nhục hình
   Hiện tại phải tù tội
   Còn khổ kiếp lai sinh.
   Dục vui ít khổ nhiều
   Nguy hiểm lại nhiều hơn
   Điều phục, đoạn tận tham
   Ấy là xuất ly dục.B. Liễu tri Sắc
   Vị ngọt của sắc pháp
   Là sắc đẹp gái trai
   Tuổi chưa quá hai mươi
   Mùa xuân của đời người.
   Nguy hiểm của sắc pháp
   Là lúc đã đến thời
   Em gái thành bà ngoại
   Còn đâu nhan sắc tươi.
   Lưng còng, tóc bạc trắng
   Làn da khô nhăn nheo
   Già bệnh nằm một chỗ
   Còn đâu vẻ mỹ miều.
   Vị ngọt đã biến mất
   Chỉ còn lại đắng cay
   Của mối nguy già, chết
   Chờ đợi tấm thân này.
   Nguy hiểm của sắc pháp
   Là thi thể cô gái
   Khi bỏ ngoài nghĩa địa
   Loài chim thú rỉa thây.
   Nguy hiểm của sắc pháp
   Là thi thể cô gái
   Khi chỉ còn bộ xương
   Và xương thành bột trắng.
   Xuất ly khỏi sắc pháp
   Là điều phục dục tham
   Và đoạn trừ tham dục
   Đối với sắc, không ham.C. Liễu tri thọ
   Vị ngọt của cảm thọ
   Là hỷ lạc sơ thiền
   Do ly dục sinh ra:
   Vắng bóng niềm đau khổ.
   Và hỷ lạc nhị thiền
   Do tập trung sinh ra
   Không còn tầm với tứ:
   Một cảm thọ ngọt ngào.
   Tam thiền thuần lạc thọ
   Và xả thọ thanh tịnh
   Ở định chứng tứ thiền
   Là vị ngọt cảm thọ.
   Nguy hiểm của cảm thọ:
   Tối thượng vô hại này
   Bị vô thường biến hoại
   Nên vẫn nằm trong khổ.
   Xuất ly các cảm thọ
   Là điều phục dục tham
   Đoạn trừ hết dục tham
   Với tất cả cảm thọ.
   Ai như thật tuệ tri
   Vị ngọt là vị ngọt
   Nguy hiểm là nguy hiểm
   Xuất ly là xuất ly
   Thì tự mình giải thoát
   Khỏi đau khổ sầu bi
   Và có thể đưa người
   Tuệ tri các cảm thọ.

-ooOoo-