TRUNG BỘ KINH – BÀI KINH SỐ 14

Tiểu kinh khổ uẩn

1. TOÁT YẾU

Cùladukkhakkhandha Sutta – The shorter discourse on the mass of suffering.

A variation of the preceding, ending in a discussion with Jain ascetics on the nature of pleasure and pain.

Bản kinh ngắn về đống khổ.

Một dạng như kinh số 13, kết thúc bằng một cuộc đàm luận với những người Kỳ na giáo tu khổ hạnh, về bản chất của lạc và khổ.

1. TÓM TẮT

Màhanàma hỏi Phật, vì nguyên nhân gì thỉnh thoảng ông vẫn bị tham sân si xâm chiếm mặc dù đã biết đấy là cấu uế của tâm, và hỏi có pháp nào trong ông chưa đoạn khiến ông vẫn bị tham sân si chi phối. Phật dạy, pháp ấy chính là dục. Vì ông chưa đoạn dục, để cho dục lèo lái ông nên ông vẫn sống trong gia đình, thụ hưởng các dục. Phật cho biết dục vui ít, khổ não nhiều, nguy hiểm lại còn nhiều hơn. Về dục, nên biết rõ vị ngọt, nguy hiểm và sự xuất ly. Nhưng nếu thấy rõ như vậy với trí tuệ chân chính, mà chưa chứng được hỷ lạc thiền định hay các pháp thù thắng hơn, thì vẫn còn bị dục chi phối. Đó là kinh nghiệm bản thân của Phật.

Kế tiếp, Phật kể cho Mahànàma nghe mẩu đối thoại của Ngài với những người theo phái Ni kiền tử thực hành nhiều khổ hạnh, cảm thọ những đau khổ khốc liệt để chuộc tội lỗi quá khứ, vì tin như vậy sẽ được giải thoát.

Phật hỏi họ năm điều: Họ có biết được trong quá khứ họ có hiện hữu hay không? Trong quá khứ, họ có làm ác nghiệp hay không? Trong quá khứ, họ đã làm những ác nghiệp gì? Họ có biết đã trừ được bao nhiêu đau khổ, còn lại bao nhiêu đau khổ chưa trừ không? Họ có biết đoạn trừ ngay trong hiện tại những bất thiện và hoàn thành các thiện pháp không? Các người đệ tử theo phái khổ hạnh đều không biết. Nhưng vì họ tin nhân quả nghiệp báo, Phật kết luận: “Vậy thì những người xuất gia trong Ni kiền tử phải từng là những kẻ ác ôn ghê gớm” (cho nên mới phải hành thân hoại thể để chuộc tội).

Nhưng người Ni kiền tử lại nói: “Hạnh phúc thành tựu nhờ đau khổ. Nếu hạnh phúc thành tựu nhờ hạnh phúc, thì vua Bình sa (Bimbisara) sẽ hơn tôn giả Gotama, vì vua đang sống hạnh phúc hơn tôn giả Gotama.” Ni kiền tử lầm lạc khoái lạc giác quan là hạnh phúc, nên khi Phật hỏi liệu vua Bình sa có thể làm như Ngài, ngồi yên bất động trong nhiều ngày mà vẫn cảm thấy thuần túy lạc thọ, thì Ni kiền tử phải công nhận Phật sống hạnh phúc hơn vua.

III. CHÚ GIẢI

Mahànàma có họ với Phật, ông là anh của Anuruddha và Ananda. Theo Sớ giải, ông đã chứng quả Bất hoàn, nghĩa là chỉ có suy giảm tham sân si chứ chưa đoạn tận. Vì ông lầm tưởng khi vào đạo lộ Bất hoàn là đã đoạn tận tham sân si, nên mới ngạc nhiên khi thấy trong tâm ông thỉnh thoảng chúng lại sinh khởi.

Phật đưa vào đây câu chuyện về khổ hạnh cốt để nói, giáo lý Ngài là Trung đạo, tránh xa hai cực đoan hưởng thụ và ép xác.

1. PHÁP SỐ

Ba độc: tham, sân, si.

Ba pháp: vị ngọt, nguy hiểm, xuất ly.

Bốn thiền

1. KỆ TỤNG
2. Nguyên nhân của cấu uế là dục
   Từ lâu con đã hiểu
   Lời dạy của Thế tôn
   Tham sân si cấu uế
   Vẫn xâm chiếm tâm con.
   “Pháp nào con chưa đoạn
   Khiến cấu uế xâm nhập
   Và chiếm cứ tâm con
   Xin Thế tôn chỉ dạy.”
   Này Ma-ha-na-ma
   Vương tử dòng Thích ca
   Dục trong người chưa đoạn
   Do đời sống tại gia.B. Thay dục lạc bằng thiền lạc
   “Dục vui ít khổ nhiều
   Nguy hiểm càng nhiều hơn
   Dù tuệ tri như vậy
   Và chí muốn xuất ly
   Nhưng chưa chứng thiền lạc
   Hoặc pháp thù thắng hơn
   Thì dục vẫn chi phối
   Và xâm chiếm tâm ngươi.”C. Khổ hạnh vô ích
   Phật bác Ni kiền tử
   Để hiển thị Trung đạo
   Lìa xa hai cực đoan
   Hưởng lạc và ép xác.
   Ni kiền tử chủ trương
   Cần hành hạ thân xác
   Chuộc tội lỗi quá khứ
   Đời sau được an lạc.
   Nhưng vì không thể biết
   Đời trước làm tội gì
   Đã chuộc được bao nhiêu
   Còn bao nhiêu chưa chuộc.
   Nếu thực sự khổ đau
   Do ác nghiệp về trước
   Thì chắc Ni kiền tử
   Đã tạo nhiều phi phước.
   “Dù có nói thế nào
   Hạnh phúc không thể đạt
   Nhờ con đường hưởng lạc
   Mà phải nhờ ép xác.
   Nếu hiện tại hưởng lạc
   Mà tạo được nhiều phúc
   Thì Tần bà sa la
   Sẽ hạnh phúc hơn Phật.”
   Phật hỏi Ni kiền tử
   “Phải chăng người đã nghĩ
   Vua Tần bà sa la
   Đang hạnh phúc hơn ta?”
   “Thưa Cồ đàm, chính phải
   Hay là như thế nào
   Thực tình, tôi không rõ
   Xin Ngài làm sáng tỏ.”
   “Này ngươi Ni kiền tử
   Vua có ngồi một mình
   Với thuần túy lạc thọ
   Suốt ngày đêm được chăng?”
   “Không, có lẽ là không.”
   “Ta có thể nhiều ngày
   Im lặng, thân bất động
   Vẫn hoàn toàn hạnh phúc.”
   Ni kiền tử kết luận
   “Nếu sự tình là vậy
   Thì Thế tôn hạnh phúc
   Hơn Tần bà sa la.”
   Và Ma-ha-na-ma
   Tin nhận lời Thế tôn
   Rằng hỷ lạc thiền định
   Thù thắng hơn dục lạc.

-ooOoo-